Ngày 11-3, liên bộ Công an - Tài chính đã ký Thông tư liên tịch số 46 hướng dẫn phối hợp xử lý vi phạm pháp luật trong lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán.

Theo Ủy ban Chứng khoán nhà nước (UBCK), năm 2007-2008 trong lĩnh vực chứng khoán xảy ra hàng loạt vi phạm pháp luật, trong đó bị phát hiện, xử lý hành chính là 136 vụ với mức xử phạt hơn 3,7 tỷ đồng. Hành vi sai phạm rất đa dạng: phát hành thêm cổ phiếu mà không đăng ký, không công bố thông tin; lừa đảo, tạo thông tin sai lệch trong mua bán chứng khoán gây thiệt hại cho nhà đầu tư. Một số doanh nghiệp có dấu hiệu phát hành báo cáo kinh doanh được kiểm toán giả mạo, lãi giả lỗ thật hoặc ngược lại, tạo thuận lợi cho ban lãnh đạo công ty bán tháo hoặc mua vào với số lượng lớn. Ngoài ra còn có nhiều vụ cấu kết, thông đồng giữa các nhà đầu tư tạo cung cầu giả tạo, làm giá để trục lợi. Tại một số công ty chứng khoán, nhân viên môi giới đã sử dụng trái phép tài khoản của khách hàng, làm trái lệnh của nhà đầu tư hoặc bỏ qua các nguyên tắc khớp lệnh.

Vi phạm trên thị trường phi tập trung (OTC), một số công ty có hiện tượng các thành viên HĐQT, ban giám đốc, ban kiểm soát, kế toán... tung tin thất thiệt để nhà đầu tư bỏ giá trúng thầu thấp, sau đó họ mua lại số lượng lớn để chi phối doanh nghiệp.

Tình trạng mua bán cổ phiếu, quyền mua cổ phiếu của các DNNN đang cổ phần hóa hoặc doanh nghiệp sắp thành lập diễn ra khá phổ biến, tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Ví dụ rõ nhất là vụ án Lê Quang Hưng, cán bộ văn phòng của ban trù bị thành lập Ngân hàng Hồng Việt thuộc Tập đoàn Dầu khí. Khi dự án lập ngân hàng mới được đồng ý về nguyên tắc, bộ phận trù bị đã huy động vốn. Hưng là một trong số các cổ đông đầu tiên, đã sử dụng quyền góp vốn của mình để bán cho nhiều người, thu về sáu tỷ đồng. Đến khi dự án lập ngân hàng bị đổ bể, những người mua mới nhận ra mình bị thua thiệt và tố cáo Hưng lừa đảo...

Theo Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ (C15 Bộ Công an), cho đến nay cơ quan điều tra các cấp mới khởi tố được bốn vụ án. Một điều tra viên chuyên trách lĩnh vực tài chính, ngân hàng cho biết việc điều tra loại tội phạm này đang gặp nhiều khó khăn. Trước hết là vì lực lượng cảnh sát kinh tế chưa đủ kiến thức, kinh nghiệm trong khi vi phạm trong lĩnh vực chứng khoán lại muôn hình vạn trạng. Trong khi đó, khung pháp lý để phát hiện, xử lý tội phạm loại này còn thiếu và yếu. Việc xác định giá trị thiệt hại trong các vụ án thường rất khó, thậm chí không thể xác định được chính xác ai là người bị hại. Việc vận dụng những tội danh hiện có để “áp” cho các vi phạm trong hoạt động chứng khoán cũng vô cùng khó khăn. Chẳng hạn, các hành vi lũng đoạn thị trường như thông đồng giao dịch, tạo cung cầu giả tạo, thao túng giá... có tính chất gần giống tội đầu cơ. Nhưng muốn áp dụng thì phải thỏa mãn các yếu tố khách quan như phạm pháp trong khi có thiên tai, dịch bệnh, chiến tranh nên cuối cùng cơ quan điều tra “bó tay”.

Để khắc phục những khó khăn trên, theo thông tư mới, từ nay hai đầu mối là UBCK và C15 sẽ thường xuyên trao đổi tình hình vi phạm hành chính và tội phạm trong lĩnh vực phức tạp, nhạy cảm này. Nếu phát hiện vụ việc có dấu hiệu tội phạm thì trong thời hạn năm ngày, UBCK có trách nhiệm chuyển hồ sơ cho C15 và kiến nghị khởi tố. Ngược lại, nếu cơ quan điều tra phát hiện vi phạm hành chính trong lĩnh vực chứng khoán thì chuyển cho UBCK xử lý theo thẩm quyền. Trường hợp hai bên có nhận định khác nhau thì sẽ trao đổi kỹ trước khi khởi tố vụ án.

Thông tư cũng phân loại rõ sáu nhóm hành vi vi phạm gây hậu quả nghiêm trọng mà UBCK và cơ quan điều tra cần phối hợp phát hiện, xử lý. Đó là: Lập hồ sơ đăng ký giả mạo để chào bán chứng khoán ra công chúng; lập hồ sơ giả mạo để niêm yết chứng khoán trên thị trường; tổ chức thị trường chứng khoán trái pháp luật gây mất ổn định cho thị trường chứng khoán; lợi dụng chức trách, nhiệm vụ sử dụng tiền, chứng khoán trên tài khoản của khách hàng khi chưa được ủy thác; lập và sử dụng quỹ đầu tư chứng khoán mà không đăng ký hoặc báo cáo với UBCK. Nhóm vi phạm thứ sáu gồm nhiều hành vi: tiết lộ, sử dụng thông tin nội bộ để mua bán chứng khoán; gian lận, lừa đảo, cung cấp tài liệu giả; thực hiện các hành vi bị cấm để thao túng giá chứng khoán; công bố hoặc tạo dựng thông tin sai lệch để trục lợi và gây ảnh hưởng, lũng đoạn thị trường chứng khoán...

Cùng với đó, Bộ Công an đang đề nghị bổ sung một số tội danh mới trong lĩnh vực tài chính, chứng khoán vào Bộ luật Hình sự sửa đổi. Đây sẽ là cơ sở pháp lý vững chắc để cơ quan pháp luật đấu tranh vơi loại tội phạm mới này.