Luật sư Nguyễn Trọng Tỵ , Chủ nhiệm Đoàn luật sư TP Hà Nội, người từng nhiều năm công tác tại Tòa phúc thẩm, TAND tối cao, cho biết:
- Những người được đặc xá tha tù trước thời hạn sẽ được khôi phục một số quyền công dân cơ bản như quyền bầu cử, quyền được lao động, được kết hôn... Một số quyền khác như quyền di chuyển khỏi nơi cư trú, đổi nơi cư trú, trở lại nơi làm việc... sẽ phụ thuộc vào bản án và quyết định tha tù trước thời hạn.
Nếu trường hợp bị cáo không phải chịu hình phạt phụ (như cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm làm việc liên quan đến công việc khi phạm pháp...); trong quyết định đặc xá tha tù trước thời hạn cũng không có các ràng buộc cụ thể với người được đặc xá thì người được đặc xá đương nhiên có quyền làm việc hoặc đi lại một cách tự do mà không phải xin phép ai cả.
* Còn những người có hình phạt bổ sung thì sao, thưa luật sư?
- Một số trường hợp bị cáo phải chịu hình phạt bổ sung (ngoài hình phạt tù) như cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm đi khỏi nơi cư trú, cấm xuất cảnh, nhập cảnh... thì phải chấp hành các hình phạt bổ sung này. Việc đặc xá không có nghĩa là phạm nhân được miễn cả hình phạt bổ sung (trừ trường hợp có các quyết định cụ thể của tòa án).
Ngoài ra, người được đặc xá cũng có nghĩa vụ phải thực hiện những điều khoản ghi trong quyết định tha tù trước thời hạn (nếu có). Chẳng hạn như, quyết định tha tù trước thời hạn ghi: phải trình diện trước cơ quan chính quyền địa phương theo định kỳ, cấm đi khỏi nơi cư trú, nộp bản tường trình cho cơ quan công an nơi cư trú... thì người đó phải nghiêm chỉnh chấp hành.
Về cơ bản, có thể hiểu một cách khái quát là những người được đặc xá phải chấp hành nghiêm các hình phạt bổ sung, các điều khoản nêu trong quyết định đặc xá nếu có. Nếu không có các nghĩa vụ ràng buộc nói trên, đương nhiên không phải thực hiện.
* Một số người trước khi đi tù có tay nghề lao động, nay họ có nguyện vọng xin đi làm việc theo chuyên môn. Luật pháp có quy định chi tiết về việc chấp nhận hoặc không chấp nhận người được đặc xá vào làm việc tại cơ quan, tổ chức không, thưa luật sư?
- Trừ trường hợp người được đặc xá bị cấm đảm nhiệm chức vụ, công việc khi phạm pháp (ví dụ, người lái xe đâm chết người bị cấm hành nghề lái xe trong 2 hoặc 3 năm; kế toán sai phạm bị kết án, cấm không được làm nghề kế toán trong 3-5 năm...) còn lại người được đặc xá hoàn toàn có quyền xin việc làm và làm việc tại các doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức.
* Đến khi nào thì người được đặc xá mới được coi như người chưa hề có án tích?
- Một người đã bị kết án thì chỉ được coi như chưa từng có án tích khi đã được xóa án tích. Việc xóa án tích có hai trường hợp: đương nhiên xóa án tích và xóa án tích theo quyết định của tòa án. Ví dụ: Nếu người bị xử án tù đến 3 năm, trong thời gian 3 năm sau khi chấp hành xong hình phạt tù, người đó không phạm tội mới thì đương nhiên được xóa án tích.
Trường hợp xóa án tích do tòa án quyết định thì những trường hợp theo quy định tại điều 65, điều 66 (như lập được công lớn, có thành tích xuất sắc, tiến bộ rõ rệt...), người bị kết án làm đơn gửi tòa án đã xử sơ thẩm vụ án kèm theo nhận xét của chính quyền địa phương nơi cư trú để tòa xem xét, nếu đủ điều kiện sẽ được tòa ra quyết định xóa án tích.
* Xin cảm ơn luật sư.
Thanh Phong (thực hiện)
(Theo báo Thanh niên)