Bacillus anthracis là trực khuẩn Gram dương hiếu khí có khả năng sinh bào tử. Bào tử có sức đề kháng cao đối với ngoại cảnh. Đặc điểm của bệnh là sốt nặng, tổ chức liên kết thường bị thấm máu và tương dịch, máu đen sẫm đặc và khó đông, lá lách sưng to mềm nhũn, máu đen chảy ra từ các lỗ tự nhiên trên cơ thể. Bệnh phát ra quanh năm nhưng thường phát vào mùa khô, nóng ẩm, nhất là vào tháng 8, 9, 10.
Bệnh Nhiệt thán làm trâu, bò, ngựa chết đột ngột do sốt cao. Trực khuẩn có nha bào - tức là 1 ken bọc rất bền vững, có thể sống lâu vài chục năm ở ngoài môi trường. Khi gia súc có bệnh than chết được chôn nông hoặc vứt bừa bãi thì vài chục năm sau trâu bò đến ăn cỏ ở nơi đó vẫn còn bị bệnh.
Bệnh Nhiệt thán có thể lây sang người
Người tham gia mổ thịt gia súc ốm ăn thịt rất dễ bị lây bệnh. Phổ biến là thể lở loét ngoài da. Vết xây xát nhanh chóng sưng to có thuỷ thũng xung quanh rồi vỡ thành mụn loét, có bờ sâu, giữa mụn thối nát màu đen, kèm theo sốt.
Nếu nhiễm vi khuẩn vào đường hô hấp thì thấy chóng mặt, đau ngực, khó thở, ho khan. Nếu ở thể ruột thì bị nôn mửa, đau bụng, tiêu chảy, chướng bụng, thở khó. Thể phổi và thể ruột rất nguy hiểm, có thể dẫn đến chết sau một, hai ngày.
Vì vậy, khi phát hiện gia súc nghi mắc bệnh Nhiệt thán, gia súc chết bất thường phải khai báo cho chính quyền địa phương và cơ quan thú y nơi gần nhất để xử lý triệt để mầm bệnh; không tự ý giết mổ gia súc mắc bệnh, chết để ăn hoặc chia cho mọi người cùng ăn; chủ động thu gom chất độn chuồng, chất thải chăn nuôi để tiêu hủy.
Triệu chứng bệnh trên gia súc
Thời kỳ ủ bệnh vào khoảng 1-2 tuần. Bệnh bao gồm 4 thể:
Thể quá cấp tính: gặp ở đầu ổ dịch hoặc những nơi lần đầu có dịch. Bệnh xảy ra nhanh, thú đột ngột run rẩy, hai bên má hơi sưng, khó thở, bỏ ăn và đổ mồ hôi, gia súc sốt cao 40,5oC-42,5oC, nghiến răng lè lưỡi, mắt đỏ, co giật, mê man, thú quỵ xuống. Ở âm hộ hay hậu môn có thể chảy máu, chết nhanh.
Thể cấp tính: diễn tiến bệnh khoảng 24-48 giờ với triệu chứng sốt cao 40-42oC, mệt mỏi, thở khó và nhanh, niêm mạc đỏ thẩm, tiêu chảy hoặc kiết, phân đen có lẫn máu, nước tiểu có máu. Xung huyết và xuất huyết niêm mạc bên ngoài, mồm mũi có bọt hồng lẫn máu, hầu ngực bị sưng. Ở bò sữa có sự giảm sữa đột ngột. Thú mang thai có thể bị sẩy, con vật chết và máu chảy ra từ các lổ tự nhiên. Tỷ lệ chết khoảng 80%.
Thể bán cấp tính: bệnh tiến triển chậm hơn, thú sốt, ăn ít, những chỗ da mỏng sưng lên, niêm mạc, mắt, mũi, hậu môn đỏ, chảy máu mũi và mắt là triệu chứng duy nhất trước khi chết khoảng 2-3 ngày.
Thể ngoài da: Xuất huyết ở cổ. Ngực sưng và phù cục bộ, ban đầu đau, ung thối, sau thành mụn loét đỏ chảy nước màu vàng đỏ. Hạch lampa sưng, con vật không kêu được, đưa cổ họng ra phía.
Cách phòng bệnh cho người và gia súc
Khi phát hiện và định bệnh Nhiệt thán thì phải công bố dịch, kiểm dịch chặt chẽ, cách ly triệt để, cấm mổ thịt, vận chuyển thú bệnh.
Tiêu độc sát trùng chuồng trại bằng 1 trong các loại thuốc sát trùng tốt như: NOVACIDE, NOVASEPT, NOVADINE, NOVAKON, NOVA-MC.A30.
Những chuồng có gia súc nhiễm cần đốt hết rơm, phân và tiêu độc thật kỹ, nạo sạch lớp đất trên cùng chôn tiêu độc kĩ. Xác chết phải thiêu và tro phải chôn sâu. Tuyệt đối không được mổ khám xác chết bị bệnh Nhiệt thán.
Cần phải tránh lây lan cho người, những người không có trách nhiệm không được tiếp xúc, không được ăn thịt thú bệnh… người tiếp xúc với thú bệnh phải sát trùng thật kĩ để tránh mang mầm bệnh.
Có thể dùng vaccin để phòng bệnh cho gia súc: chỉ dùng ở những vùng dịch và đe dọa dịch. Vaccin nha bào Nhiệt thán loại Pasteur, tiêm sau 15 ngày thì có miễn dịch và miễn dịch kéo dài 1 năm. Vaccin nhược độc nha bào Nhiệt thán (có thể sử dụng ở vùng có bệnh xảy ra).
|
CHÚ Ý
Tiêm vaccin có thể có dị ứng, nếu nặng thì cần can thiệp bằng kháng huyết thanh hoặc kháng sinh.
Sử dụng vaccin không để rơi vãi, sử dụng không hết phải thiêu hủy.
Không tiêm vaccin cho những con vật đang sốt, những con vật nghi là bệnh.
Điều trị gia súc mắc bệnh bằng huyết thanh và kháng sinh, việc điều trị chỉ tốt khi mới phát hiện bệnh.
Đối với những thú bệnh thì biện pháp tốt nhất là cách ly, tiến hành tiêu độc và tiêu hủy những thú bệnh, vệ sinh phòng bệnh chặt chẽ để tránh lây lan.
|
Hiếu Hạnh tổng hợp